Het FODMAP dieet

Als je net als ik het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) hebt, dan heb je vast al het één en ander geprobeerd om er vanaf te komen. Helaas is PDS nog steeds niet te genezen, maar er zijn wel verschillende methoden om de klachten te verlichten. Zoals met medicatie in de vorm van bijvoorbeeld diarreeremmers (loperamide), laxeermiddelen (macrogol), krampwerende middelen (mebeverine), of pepermuntolie. Van krampwerende middelen (of spasmolytica) is overigens niet bewezen dat het helpt bij PDS. Veranderingen aanbrengen in je leefstijl kunnen de klachten soms ook verminderen, zoals meer bewegen en ontspannen. Maar lang niet altijd blijkt dit afdoende te helpen. Voeding blijkt ook een grote rol te spelen bij PDS. Daarom is een aantal jaren geleden het FODMAP dieet ontwikkeld.

Wat is het FODMAP dieet?

Het FODMAP dieet is nog niet zo lang bekend in Nederland. Pas sinds 2013 werd dit dieet voor het eerst geïntroduceerd in het Martini Ziekenhuis in Groningen. De resultaten bij de patiënten die hier met het FODMAP dieet behandeld werden, kwamen overeen met de resultaten van vergelijkbare wetenschappelijke onderzoeken in Australië en Engeland. Uit deze onderzoeken bleek 70 tot 87% van de patiënten baat te hebben bij dit dieet.

Heb je veel last van PDS klachten, dan is het dus de moeite waard om dit dieet te proberen. Er wordt geadviseerd om dit onder begeleiding van een diëtist(e) te doen. Er zijn in Nederland inmiddels diverse diëtisten gespecialiseerd in het FODMAP dieet. Kijk hier voor een fodmapdiëtist bij jou in de buurt.

Het dieet is ontwikkeld door onderzoekers onder leiding van Peter Gibson (een MDL arts) op de Monash University in Australië in 2005. Uit hun onderzoeken bleek dat bepaalde koolhydraten (suikers) in onze voeding, die slecht of niet worden opgenomen in de darmen, klachten kunnen veroorzaken. De koolhydraten waar het om draait, zijn Fermenteerbare Oligosacchariden, Disacchariden, Monosacchariden, And (en), Polyolen, kortweg FODMAP.

Fodmaps

Oligosacchariden zijn onderverdeeld in fructanen (FOS) die bijvoorbeeld voorkomen in tarwe, knoflook, ui en bepaalde fruitsoorten, en galactanen (GOS) die bijvoorbeeld voorkomen in peulvruchten en noten. Er is maar één disaccharide die van belang is voor het FODMAP dieet, en dat is melksuiker, oftewel lactose. Lactose zit in producten die gemaakt zijn van melk (van koeien, geiten, schapen, paarden) zoals yoghurt en kwark, of in producten waar melk of lactose aan toe is gevoegd zoals melkchocolade of soepen en sauzen. De enige monosaccharide die voor het FODMAP dieet van belang is, is fructose. Fructose zit bijvoorbeeld in honing, bepaalde groente- en fruitsoorten, en in bewerkte producten zoals koekjes of frisdrank. Voorbeelden van polyolen zijn sorbitol en mannitol, die van nature voorkomen in bepaalde groente- en fruitsoorten zoals bloemkool en bramen. Maar ze kunnen ook als kunstmatige zoetstof worden toegevoegd aan bewerkte producten.

Doordat deze fodmaps slecht of niet opgenomen worden in de darmen, kunnen ze klachten veroorzaken bij mensen die hier gevoelig voor zijn. Darmbacteriën eten als het ware de fodmaps op en stoten hierbij gassen uit (fermentatie). Hierdoor kun je last krijgen van winderigheid, een opgeblazen gevoel, of zelfs hevige darmkrampen. Doordat fodmaps vocht aantrekken in de dunne darm, kan er tevens diarree, of soms juist obstipatie optreden. Vooral mensen met PDS blijken hier last van te krijgen. Waarom mensen zonder PDS niet veel merken van fodmaps in hun voeding, weet men nog niet.

Hoe werkt het dieet?

Het doel van het FODMAP dieet is om te onderzoeken op welke fodmaps iemand reageert. De meeste mensen met PDS blijken namelijk niet op alle FODMAP groepen (even sterk) te reageren. Om dit te kunnen testen, moet je eerst zoveel mogelijk klachtenvrij zijn. Dit gebeurt tijdens de eliminatiefase, die maximaal 6 weken duurt. Tijdens deze fase eet je alleen voedingsmiddelen die laag in fodmaps zijn (low fodmap). Het is de bedoeling dat je darmen tot rust kunnen komen. Dit is nodig voor de volgende fase, de herintroductiefase.

In de herintroductiefase test je één voor één de verschillende FODMAP groepen om te kijken hoe jouw darmen hierop reageren. Je begint te testen met een kleine portie van een bepaald voedingsmiddel uit één van de groepen. Als je geen klachten krijgt, test je vervolgens een grotere portie. Krijg je last van klachten, dan stop je met testen. Pas als je darmen weer wat tot rust zijn gekomen, start je met het testen van de volgende groep. Zo leer je langzaam kennen op welke fodmaps je reageert en kun je na de herintroductiefase (samen met je diëtist) een persoonlijk voedingsplan maken. In dit voedingsplan worden weer FODMAP groepen opgenomen waar je niet of weinig klachten van ondervond. Dit is van belang omdat het niet gezond is om zoveel verschillende voedingsmiddelen blijvend uit je voedingspatroon te schrappen.

Het is aan te bevelen om met enige regelmaat de FODMAP groepen opnieuw te testen. Bijvoorbeeld elk half jaar, of wanneer de klachten na verloop van tijd weer toenemen. Er is namelijk gebleken dat het klachtenpatroon, en dus ook de groepen waar iemand op reageert, van tijd tot tijd kan veranderen. Hoe dit kan, weet men niet precies, maar het zou te maken kunnen hebben met veranderingen in de darmflora.

De Monash app

Ter ondersteuning van dit dieet kun je voedingslijsten krijgen van jouw diëtist en/of kun je de Monash app aanschaffen. De Monash University (bedenker van het dieet) test nog steeds regelmatig nieuwe voedingsmiddelen voegt deze toe aan de app. Soms wordt oude informatie herzien. De informatie in deze app is dus het meest up to date. De app kun je hier downloaden en kost ongeveer 9 euro. Ik heb hem zelf ook aangeschaft en vind hem erg handig in gebruik. Alle geteste voedingsmiddelen kun je hierin terug vinden. Zo kun je snel, ook in de supermarkt, even opzoeken of een product low fodmap is of hoeveel gram van het product low fodmap is. Daarnaast staan er veel recepten in en informatie over het dieet. Ook is er een handige ‘tool’ om de herintroductiefase uit te kunnen voeren. De app is Engelstalig, maar is door het gebruik van plaatjes goed te volgen.

Andere triggers bij PDS

Bedenk wel dat fodmaps niet de oorzaak zijn van PDS, maar slechts één van de triggers die klachten kunnen doen ontstaan en verergeren. Andere zogeheten triggers zijn:

• stress
• slaaptekort
• op onregelmatige tijden eten (en slapen)
• te weinig lichaamsbeweging
• ongezond eetpatroon
• niet goed kauwen/te snel eten/praten tijdens het eten
• hormoonschommelingen (rondom de menstruatieperiode)
• een darminfectie (in het verleden)

Voeding blijkt wel één van de belangrijkste triggers te zijn. Maar als het FODMAP dieet bij jou niet lijkt te werken, is het goed om nog eens naar de bovengenoemde punten te kijken.

Ik hoop dat je zo iets wijzer bent geworden over het FODMAP dieet. Vind hier nog meer informatie over het dieet. Op mijn blog kun je recepten vinden die naast low fodmap, ook glutenvrij en lactosevrij zijn. Ik heb hiervoor gekozen omdat er overeenkomsten zijn tussen deze diëten. Er zijn echter ook verschillen. Lees meer hierover op mijn blog over glutenvrij en lactosevrij eten. Heb je nog andere vragen of opmerkingen, dan kun je hieronder reageren.